موقعیت (لوکیشن) از نقطه نظر لغوی معرف جا،محل و مکانی جغرافیایی میباشد که دارای ویژگیها و عناصر مشخص و تا حدودی منحصر به فرد میباشد ، مثلاء عناصر و نشانه ها و علائم فرهنگی ( آداب و رسوم، میراث فرهنگی ، رفتارو اخلاقیات ،پوشاک،.....) یک کشور آفریقایی با کشورهای آسیای شرقی و یا ایران در بسیاری جهات فرق میکند و حتی در مناطق مختلف ایران نیز با این تفاوت ها روبه رو هستیم و به این دلیل که در آثار هنرمندان ملل مختلف با نشانه ها ،نمادها و فضا های روبه رو میشویم که خاص همان کشور و یا موقعیت می باشد .
بسیاری از ما در طول زندگی با بسیاری از این نشانه ها و موقعیتها به ندرت به شکل ملموس رو به رو میشویم مگر از طریق رسانه های تصویری و مکتوب ، اینترنت ، و به خصوص دیدن فیلم ها و تصویرو یا مسافرت به شناخت نسبی دست پیدا میکنیم که برای هر کسی خوشایند ولذت بخش میباشد و زمانی که هر روز با موقعیت ها و مسائل یکنواخت، تکراری و کلیشه ای موجود در محل زندگیمان روبه رو میشویم ، ملال آور و خسته کننده میشوند. شاید یکی از مولفه های که باعث برتری و جذابیت مدیوم سینما نسبت به تئاتر و نمایش نزد مخاطبان شده است تنوع در موقعیتها و عوض شدن مداوم لوکیشن ها در فیلم های سینمای به نسبت تک صحنه ای بودن نمایش و تئاتر باشد. موقعیت ( لوکیشن) یکی از مهمترین عناصر در کاریکاتوراست که بستر سازو زمینه ساز بروز رویدادها و اتفاقهای طنز در کاریکاتور میباشد و بر حسب موضوعات و مسائل مختلف ، میتوانیم موقعیت و یا فضا داشته باشیم.یعنی مثلاء موضوعات سیاسی بستر ساز بروز حوادثی با نمادها و عناصر مشخص و ویژه میباشد مثل انتخابات ، راهپیمایی و تظاهرات سیاسی و یا سخرانی شخصیتهای سیاسی. نکته بعد اینکه هر کاریکاتوریستی بنا به شرایط و موقعیت جغرافیایی و بومی محلی خود به خلق آثاری میپردازد که رنگ و بوی محلی داشته باشد . به عبارتی اتفاقها و موقعیت هایی که در آثار کاریکاتوریست های آفریقایی و یا عربی رخ می دهد شاید کمتر در آثار کاریکاتوریستهای ایرانی دیده شود و بر عکس . بنا براین در کاریکاتور هر چقدر نسبت به فرهنگها و موضوعات ملل دیگر آگاهی و شناخت باشد به همان میزان شاهد به وجود آمدن و خلق موقعیت ها و ایده های نو و بدیع خواهیم بود و کمتر دچار مشکل شباهت های ناگزیر و یا سوژه های تکراری خواهیم بود به خصوص در آثار کاریکاتوریست های مبتدی ! همچنین به عنوان مثال در مسائلی همچون اعتیاد ، محیط زیست ،آب و.... دیگر کمتر شاهد متولد شدن ایده های ناب و بکر هستیم . اکثر کاریکاتوریستهای با تجربه و موفق ،رمز موفقیت خود را علاوه بر مطالعه در زمینه های مختلف علوم انسانی ،جامعه شناسی،فلسفه و روانشناسی،.....داشتن آرشیوی تصویری از آثار مختلف هنری و.... جهت تقویت حافظه تصویری و مطالعهتصویری میدانند. نگارنده نیز با توجه به تجربه کم و بیش موفقی که اخیرا در عرصه کاریکاتور کسب کرده است ،توصیه به دیدن فیلم در ژانرهای مختلف را رمز این موفقیت میداند زیرا دیدن فیلم و یادداشت کردن نماها و لوکیشنهای مختلف و منتنوع در فیلم که در آن شاهد کنش ها و واکنشهای دراماتیک شخصیت های داستان و رویدادها و حوادث پیش برنده داستان هستیم،راهی مفید و موثر برای پیدا کردن سوژه های نو وبدیع میباشد. مثلاء ما در محیط زندگی و روز مره کمتر شاهد اتفاقات و موقعیت های هستیم که در فیلم های وسترن و یا تاریخی وجود دارد. ممکن است بسیاری از موضوعات ، مسائل و مفاهیم مجرد و انتزاعی از راه دیدن فیلم و تصاویر قابل تجسم قابل دریافت و یا بیان کردن نباشند بلکه از راه مطالعه متون فلسفی ،عرفانی ،شعر و.... بتوان برداشت کرد و به تصویر کشید. فضای موجوددر فیلم های انیمیشن و رئال ،روابط متقابل بین این فضاها و شخصیتهای داستان که در بسیاری مواقع موجب میشود تا کارگردانی با دیدن یک فضا و لوکیشن مناسب ، دست به خلق و پرورش یک ایده مناسب بزند و برعکس داشتن یک سوژه خوب و عالی بستر ساز موقعیت ها و فضا های مناسب و بدیع میباشد ، و همچنین تاثیرات متقابل آنها بر همدیگر،همه اینها دست مایه های خوبی هستند برای هنرمندان کاریکاتوریست تا با نگاهی خلاقانه و آمیخته با طنز و هزل دست به کشف و پیدا کردن روابط پنهان بین فضاها و سایر عناصر موجود در کاریکاتور و به خصوص شخصیت های انسانی که محوریترین ،مهمترین و تاثیر گذارترین عنصر در کاریکاتور میباشند بزنند. فیلم های مانند زورو ، جیغ ،.خوناشام ،.. و انیمیشنهای مثل مسافر کوچولو ، پینوکیو ، ....به کرات توسط کاریکاتوریست های داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گرفته اند.
فخرالدین دوست محمد( کاریکاتوریست)
